Obawiasz się, że Twoim problemem jest żelazo w wodzie? Przyczyną tego mogą być rozmaite kwestie związane ze specyficznym położeniem geologicznym Twojego miejsca zamieszkania. Wpływ na zażelazienie wód mają jednak nie tylko czynniki naturalne, ale również zanieczyszczenia przemysłowe. Sprawdź, czy żelazo w wodzie jest szkodliwe i co możesz zrobić, aby poprawić właściwości wody w swoim domu.
Skąd bierze się żelazo w wodzie?
Żelazo (Fe) zajmuje 4. miejsce wśród wszystkich pierwiastków wchodzących w skład skorupy ziemskiej, co świadczy o jego powszechnym występowaniu w środowisku. Stanowi ważny element skał osadowych i gleb, w których ma przeważnie postać uwodnionych tlenków i wodorotlenków. Znajduje się w różnym stężeniu w wodach powierzchniowych i podziemnych. Szczególnie zasobnie występuje w wodach zlokalizowanych w niedużej odległości od pokładów łupków pirytowych i siarczkowych rud zawierających żelazo oraz wodach bagiennych i torfowiskowych.
Żelazo w wodzie ma też związek z działalnością człowieka. Jego źródłem są między innymi nieczystości odprowadzane z rozmaitych zakładów przemysłowych (kopalni węgla i rud żelaza, zakładów wzbogacania rud metali, zakładów chemicznych), a także procesy korozyjne zachodzące w obrębie rur i innych konstrukcji wykonanych z użyciem żelaza. Powodem występowania żelaza w wodzie w wysokich stężeniach są też zanieczyszczenia powodowane przez odpływy z terenów górniczych.
W kontekście żelaza warto powiedzieć również o innym pierwiastku. Mangan w wodzie występuje w zbiornikach naturalnych, a jego zawartość zależy od stopnia wymywania podłoża na danym terenie oraz w niewielkim stopniu od dopływu nieczystości. Co ważne, mangan zwykle pojawia się razem z żelazem. Podobnie jak w przypadku żelaza, jego stężenie jest co do zasady niższe w wodach powierzchniowych, w których dochodzi do utleniania, niż w wodach podziemnych, gdzie ma miejsce rozpuszczanie rud.
Jak sprawdzić zawartość żelaza w wodzie?
Na podwyższoną zawartość żelaza w wodzie wskazuje nietypowy, metaliczny zapach, a także brązowawy kolor. Zaniepokoić powinien również „żelaziany” posmak potraw i napojów przygotowywanych z użyciem takiej zanieczyszczonej kranówki. W badaniach przeprowadzonych z użyciem roztworów związków żelaza w wodzie destylowanej wykazano, że żelazo może być wyczuwalne już w stężeniu 100 µg/l (0,1 mg/l). Wówczas można co prawda zgłosić się do wodociągów po ekspertyzę dotyczącą parametrów dostarczanej wody, jednak możliwe, że zażelazienie ma związek z procesami korozyjnymi, do których dochodzi na etapie transportu do odbiorców. Wtedy jedynym sposobem na określenie zawartości żelaza w wodzie jest skorzystanie z pomocy profesjonalnych laboratoriów, które zbadają próbkę pobraną wprost z Twojego kranu.
Do oceny zawartości określonych pierwiastków w wodzie wykorzystuje się różne sposoby. Podczas oznaczania żelaza wykorzystuje się na przykład metodę z fenantroliną. Polega ona na redukowaniu znajdującego się w wodzie żelaza (III) do żelaza (II) z wykorzystaniem hydroksyloaminy i reakcji z 1,10-fenantroliną. Wówczas przy zastosowaniu stężenia o odpowiednim pH dochodzi do zabarwienia roztworu, na podstawie czego można ocenić zawartość żelaza.
Jakie są normy żelaza i manganu w wodzie?
Normy żelaza i manganu w wodzie pozwalają ocenić właściwości wody. Określa je Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia 2017 r. w sprawie jakości wody. Zgodnie z zapisami dopuszczalne stężenie żelaza w wodzie pitnej wynosi do 0,2 mg/dm3 natomiast manganu do 0,05 mg/dm3.
W razie przekroczenia wartości parametrycznej żelaza istnieje możliwość określenia przez sanepid okresu warunkowej przydatności wody do spożycia, który może wynosić od kilku miesięcy nawet do kilkunastu lat. Przyjmuje się, że:
- stężenie żelaza w wodzie poniżej poziomu 0,3 mg/dm3 — raczej nie powoduje zabarwienia wody i wzrostu mętności, zwykle nie wywołuje też wyczuwalnego w potrawach i napojach metalicznego posmaku. Nie jest przyczyną przebarwienia pranych ubrań czy mytych przedmiotów;
- stężenie żelaza w wodzie na poziomie 0,3-0,5 mg/dm3 — może prowadzić do zauważalnej zmiany barwy i mętności wody oraz do powstania charakterystycznego, metalicznego posmaku. Czasem powoduje przebarwienia pranej odzieży i przedmiotów mających kontakt z wodą;
- stężenie żelaza w wodzie na poziomie 0,5-0,7 mg/dm3 — pogarsza postrzeganie wody przez konsumentów i w niektórych przypadkach może utrudniać korzystanie z niej do wybranych zastosowań;
- stężenie żelaza w wodzie powyżej poziomu 0,7 mg/dm3 — świadczy o znacznym nagromadzeniu osadów w urządzeniach wodociągowych i wymaga wnikliwego sprawdzenia parametrów wody.
Powyższe wartości są orientacyjne, a finalne postrzeganie wody przez odbiorców może zmieniać się w zależności od wielu czynników.
Czy żelazo w wodzie jest szkodliwe?
Żelazo uczestniczy w licznych procesach metabolicznych zachodzących w organizmie człowieka. Z jego udziałem odbywa się między innymi synteza DNA i synteza włókien kolagenowych, regulacja różnicowania i proliferacji komórek, metabolizm lipidów, synteza neuroprzekaźników (dopaminy, serotoniny, noradrenaliny) transportowanie tlenu czy tworzenie osłonki mielinowej włókien nerwowych. W teorii istnieje możliwość jego „przedawkowania”, jednak wymagałoby to jednorazowego spożycia kilkunastu gramów żelaza.
W wodzie cechy takie jak mętność, metaliczny zapach i smak pojawiają się na długo przed osiągnięciem wartości toksycznych dla człowieka. Oznacza to, że mało prawdopodobne jest zatrucie się zażelazioną wodą. Mimo to nie należy lekceważyć symptomów świadczących o wysokiej zawartości żelaza. Jeśli wynikają one z uwarunkowań geologicznych i geomorfologicznych, warto rozważyć montaż filtra odwróconej osmozy lub zmiękczacza wody. Takie urządzenia uzdatniają wodę tuż przed jej użyciem. Zapewniają dostęp do wysokiej jakości, czystej i pozbawionej barwy czy mętności wody.
